محاسبه کارایی و کوشش مالیاتی ادارات کل امور مالیاتی استانهای مختلف کشور: روش تحلیل پوششی داده‌ها

بر اساس تعریف، کارایی از تقسیم ستانده‌های یک بنگاه بر نهاده‌های مورد استفاده آن بدست می‌آید که برای محاسبه آن، دو روش کلی پارامتری و غیرپارامتری وجود دارد. در روش غیر پارامتری که اساس محاسبات این مقاله است؛ با استفاده از بهینه‌سازی ریاضی، کارایی، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این مطالعه ادارات کل امور مالیاتی هر استان به عنوان یک واحد تصمیم‌گیرنده قلمداد شده که دارای چندین نهاده‌ و ستانده‌ است. با توجه به آمار نهاده‌ها و ستانده‌های در اختیار ادارات کل امور مالیاتی استانها، به ارزیابی کارایی این ادارات کل‌ پرداخته شده است. برای مقایسه کارایی، استانهای کشور در دو بخش «براساس درجه توسعه‌یافتگی» و «مشارکت در پرداخت مالیات» طبقه‌بندی شده‌اند. بررسی انجام شده در مورد تعیین کارایی ادارات کل امور مالیاتی استانها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)، حاکی از آن است که بطور متوسط طی دو سال 1384 و 1385، کوشش مالیاتی کل کشور معادل 5/79 درصد بوده است. همچنین براساس درجه توسعه‌یافتگی، میانگین کارایی استانهای توسعه ‌یافته معادل 73% و کارایی استانهای کمتر توسعه‌یافته معادل 5/89%، و بر اساس مشارکت در پرداخت مالیات، میانگین کارایی استانهایی که سهم آنها بیشتر از 5/0 درصد از کل مالیات وصولی کشور است؛ در حدود 7/76% و استانهایی که سهم آنها کمتر از 5/0 درصد از کل مالیات وصولی کشور است، معادل80% بوده است.